sábado, 15 de abril de 2017

O RATO ROE ÓSO

MEU PRIMO, criado na aldea ata xa mozo feito, casou novo cunha rapaza aínda moito máis nova ca el que nunca saíra da cidade, era desas nenas da Coruña que non tiñan aldea. Ao casaren, á muller non lle quedou otra que ir entrado nos costumes e hábitos da pausada e monótona vida de campo. Máis, moito máis, cando tiveron a primeira nena, ledicia de toda a familia polo guapa e simpática que xa estaba a ser. A nai, a nena da Coruña sen aldea, polo ben da convivencia facía o posible por adaptarse do mellor modo ás esixencia da súa nova posición, por iso nunca indagaba nin menos discutía se había obriga de ir tanto á aldea a ver a seus sogros. Íase e non se falaba máis. Tampouco era tan aburrido. O que levaba peor era durmir fóra da súa casa, da súa cama, do seu cuarto arranxado con tanto mimo despois da voda para eles os dous. Iso sempre lle custou grave esforzo e por iso utilizou toda artimaña para regresar sempre a durmir ao seu fogar. Pero os avós insistían, meu primo tampouco se opoñía, e pouco a pouco pasaban maís noites da fin de semana na casa dos sogros. E isto empeorou ao nacer a súa nena, cando, pensaba, sería definitivamente quen pecharía a porta do cuarto para durmir na aldea.

Hai condutas que se impoñen coma unha lousa sen ter explicación. Canto máis ela soñaba que ao ter o seu bebé menos iría a durmir a aldea —co traballo que leva consigo un bebé, ir durmir a unha casa tan fría, tan incómoda, tan húmida, tan pouco hixiénica— , moito máis se foi metendo en noites inesperadas durmindo no cuarto cos avós e tíos. Como o proxecto vital andaba nos seus inicios e un aínda está disposto a xogalo todo, a nai primeiriza foise metendo na boca do lobo quedando amarrada a compromisos nunca firmados polos que debía contentar a todos deixando durmir ao bebé nun cuarto enriba da corte das vacas. Cedeu, transformouse, resignouse ata facer creer que aceptaba durmir na aldea porque realmente lle apetecía. E non. Non lle tiraba nada o corpo por esas fins de semana entre pallas e cheirumio dos animais. Menos, cando lembraba contos que o home lle contaba de que os ratos subían polas noites á cama dos máis pequechos e íanos roendo con gusto ata deixalos nos ósos. Daquela eran risos, pero agora a nena durmía nun berce á beira da cama dos papás e a nai deu en sentir un pánico indescriptible. 

Estaba segura: un rato acababa de saltar ao berce, movíase con disimulo e finura, pero no podía negar que xa andaba rillando nas mantas que cubrían á nena. Aguantaba a respiración a ver se o ratiño desaparecía, pero para nada, seguía buscando a vía que lle puxese a carne tenra do neno á beira dos seus dentiños roedores. Convencida de que debería tomar unha medida de valentía e urxencia, advertíu ao marido: "Antón, o rato está no berce coa nena". O marido, entregado ao sono, non deu dito outra cousa: "Que dis, oh, que dis; durme". Sentir as súas palabras serenárona unha miga, pero axiña necesitou sentilas de novo: "Antón, paréceme que xa roe as mantas, está chegando á carne". Como non obtivo resposta, tratou de motivalo: "Antón, cambiou o ruído, xa debeu de chegar ao óso". Para rematar coa situación, sen palabra polo medio, meu primo ergueuse, colleu do berce o bebé envolto, entregoullo á nai para que comprobase o ben que durmía e o ben tapada que seguía. Ao abrazala, a nai transformouse en serenidade, pero o que quedou completamente desarmado foi meu primo: de debaixo do sergonciño do berce da nena saíu ríspeto un ratiño que desapareceu da súa vista coma unha centella.

A min pásame algo semellante cando reflexiono sobre o tema inevitalbe nestes últimos tempos de preparación á morte. Cando me preguntan como o levo, non atopo mellor resposta que: evolucionando. Evolucionando a canda a enfermidade. Seguindo os seus pasos, as súas ordes, as súas decisións incontestables. Se decide pasar silente un par de días, un par de días que tamén silencio as preguntas ou as desvío ou dirixo con fortaleza. Se marca ritmos de dor crecente, á dor hei de facer fronte esquecendo toda aoutra necesidade ou petensión. Se as probas científicas confirman que avanza, non cede, non se detén diante nada, inquiro en min probas de tales certezas médicas. Ás veces paréceme que son un simple medorento que escoita os dentes de rato roendo na manta, outras, ben ás claras, comprobo que o rato si está, e roe xa no óso, o cambio de ruído é tan poderoso como evidente. Aínda así, sabendo que os dentes xa roen óso, a todos nos gusta ata o último instante seguir o ritmo que marcan dende fóra. Se a nai da criatura preguntase ao pai polo que vira ao erguer á nena, probablemente o metese nun apuro, mentir non é tan doado como calar algo que sabes e non queres que outro saiba. Pero a súa urxencia de tranquilidade e paz abrazando á nena achegouna ao coñecemento inxenuo, afastado do crítico, que sempre desimula, apacigua e calma os temores máis negros e fundados.

sábado, 8 de abril de 2017

POLA VÍA DA DOR CON J.S.BACH

DOS peores anos do existencialismo, de cando a náusea, a peste e a seria razón de filosofar sobre o suicidio, quedaron apenas tres ideas revoltas e depauperadas que non serven nin para medio ensaio. Da tradición xudeu-cristiá que conformou Occidente, de tantos anos de práctica litúrxica e penetración ideolóxica en todo ao que a cultura se refire (filosofía, arquitectura, artes), resisten con forza miradas e interpretacións que parecería ilóxico que aínda permanecesen nesta cultura de ocio, espectáculo, frivolidade, utilitarismo e relativismo. Pero resisten. Aí seguen a dor, o sufrimento, a culpa, o pecado, o perdón, a necesidade de salvación. Todos eles vigas mestras das que se colga a Semana Santa en tantos países cristiáns do mundo. Fe, tradición, turismo, costume, manifestación de orgullo dun pobo que se remexen como poden para adaptarse a todo tempo por máis lonxe que se ven aquelas esencias da soidade, do sangue, do martirio, da tortura.
En España, xa sexa pola todopoderosa tradición andaluza sevillana ou malagueña, xa pola serena, sobria, silenciosa e imperiosa das castelas, pasos de recoñecidos escultores agardan cada ano para recibir nas rúas o silencio ou respecto, cante, os aplausos ou as alegrías etílicas de cidadáns que enlean fe con medo, necesidade con acomodación social, sensibilidade artística con alento dunha identidade. E fe sen adxectivos, por suposto. Crentes que agardan a Semana Santa para reflexionar e manifestar a súa convicción de que aceptando os misterios do sufrimento e expiación de Xesús por nós, se alcanza mellor a salvación. Non é realidade fácil de asimilar, pero se un escoita a J.S.Bach, pode chegar a crer case todo.
No pensamento presente, fóra da interpretación relixiosa, o domina teórico e práctico van nunha idea oposta. A dor non ten sentido, aguantala é inútil, ningún tratamento médico lle dirá nada distinto: aguantar dor non arranxa nada, pode empeoralo todo. Adiantémonos á dor e deteñámola antes de que nos invada. E así se trata de facer, pero nin con drogas tan controladas e nas súas doses tan experimentadas, se consegue sempre o propósito ao pé da letra. E ver o sufrimento sobre enfermos, sobre todo nos máis inocentes, parece a maldade escrita sobre o universo. A quen favorece tal dor, a quen pode beneficiar tal inxustiza? Faise difícil chegar a unha explicación que non rinche na razón pola que podamos aceptar que hai sufrimentos vicarios, dores salvíficas, pasións redentoras. 
Mais cando baixamos á realidade máis íntima, máis achegada a cada un de nós, atopamos con circunstancias e situacións persoais que non renxen tanto ao axustalos a razón. Cantos pais non darían a súa vida por non ver aos seu bebé padecendo quimioterapia? Cantos amores que chegan a vellos despois de vidas intensas non irían eles antes para que ou outro no padeza? Non doe ás veces aínda máis mirar para os que quedan que para a nosa propia viaxe última? Non pode un pai amantísimo querer sufrir por todos e así salvalos nunha gloria intensa? Se un escoita a J.S. Bach, pode chegar a crer case todo.

sábado, 1 de abril de 2017

A FORTUNA DE COÑECDER A LOLA

SE cadra porque súa avoa pasou parte da vida traballando sen coñecer outro descanso que non fose saír da casa e mirar ao mar por saber se viña a galerna ou o barco do seu fillo cargado de sardiña, é Lola muller de tanta palabra, tenrura, fortaleza, xenerosidade, dozura. Tiven a fortuna de coñecela cando o infortunio me apreixaba contra a muralla máis triste de incertidume e medo. Non a enganei. Ensineille informes clínicos, tratamentos e diganósticos. Non lle importou, non sería iso quen lle mudaría o ánimo: “O tempo que sexa quéroo pasar contigo”. E non se falou máis.
Unímonos en entusiasta convivencia co propósito de vivir o mellor que sabemos, sen análise nin cálculo de curta entendedeira. Entregámonos á alegría. Choramos cando nos fai ben. Ela, coma teño escrito, déxame estar triste. Agora que entramos en etapa de descenso á meta, cando a dor se instala no corpo e hai que valerse de remedios que aloulan, as risas resultan máis difíciles de chamar, pero aínda así veñen, porque Lola soubo buscar o cerne da existencia en Malpica, onde a fame era moita e saír ao mar esixía algo máis que bravura de fanfarrón. Saír adiante esixía saber facer de todo, rápido e ben. Porque na vida só existen dous tipos de persoas: as traballadoras (móstrano na actitude diante do traballo, non é maldición senón sorte, bendición, alegría) e as persoas lorchanas (nunca un traballo lles agrada, sempre se debe fuxir del, nunca alegría atopan en nada). 
Lola naceu nun ámbito no que só se podía estar a ben na comunidade se, non importaba que foses nena, colaborabas lavando a cabeza das clientas da súa nai perruqueira, se facías a casa porque a mamá non daba saído do traballo, se preparabas as sardiñas para o pai que chegaba morto na noite despois de, grazas ás boas marcas, á memoria e a saber pescar, conseguía o mellor largue. Había que saber cociñar, peitear, coser redes, cantar e estudar. Sen instituto, cunhas comunicación infernais, Lola elixiu o modelo de profesional que lles gustaría ser e rematou a carreira coma se tivese o instituto á beira da casa. 
Logo, os pasos da historia persoal van ensinando erros, decisións precipitadas, atallos que foron trampas longas, coas que aprendemos que non estamos dispostos a pasar por determinadas experiencias que sempre dan insatisfacción e fracaso. Tal vez foi ter chegado a esta idade con algo aprendido, que soubemos ver de contado que estabamos no amor auténtico, o da entrega, do coidado, o da ledicia de ver que só se está realmente contento cando logras que o outro o estea. 
Afortunado de min que experimento a máxima categoría do amor no tempo que me deron para aprender a morrer. Porque podo garantirlles que no que vou vendo nesta escola de morrer é que con Lola á miña beira non é que se lle perda o medo á morte, pero sabe doutra maneira, como máis alegre se é que tal comparación non rechíase ao xuízo.