sábado, 24 de octubre de 2015

UN OUVEO DE DOR

A PINTURA de Munch pode gustar ou non, pero impacta, non deixa indiferente. Os seus cadros cospen angustia derretida en verdes estragados, malvas esvaecidos e escuridade tenebrosa. Magoan os ollos e a sensibilidade porque te sitúan inevitablemente diante da enfermidade, da 
loucura e da morte. Tres realidades ás que pretendemos pechar os ollos pero non podemos ignorar. El mesmo, consciente da súa neurose que o incapacitou para levar unha vida aceptablemente serena, entende que cando pinta a enfermidade e a desgracia suponlle un desafogo; unha reacción saudable do que se pode aprender e segundo o cal se pode vivir.
Experimentando a perda da nai dende meniño, logo a da súa irmá, con problemas co alcohol, incapaz de se entender coas mulleres, tendente á soidade, e todo combinado coas potencialidades bioxenéticas que o predispuxesen, converteron a súa vida nunha experiencia tan dolorosa como fonte de enerxía para a creatividade: unha pintura atormentada, agresiva, esgarrada, triste.
Observando os seus cadros dos arquetipos da exposición que ata xaneiro permanecerá no Thyssen de Madrid, comprobamos a obsesiva recorrencia do pintor noruegués polo grito. O primeiro do que se informa nesta exposición é que, agás un pequeno gravado, ningún dos catro cadros do famoso Grito se expón. Eu penso, sen embargo, que é toda a exposición un grito, un berro desesperado dun home que pretende entender o seu sufrimento facéndonolo entender aos demais. Esas mulleres tristes e soas, melancólicas, a agonía tantas veces ensaiada, os celos espetados nos desorbitados ollos do home que a padece, o sexo como perturbación, culpa e misterio, nunca goce limpo, a natureza que se escurece, a luz que esmorece e os homes que levan aterrorizados as mans á cabeza, son todos unha mostra inequívoca do que é a súa obra: ese grito de pánico que o sintetizou todo, inmortalizándoo.


Cada unha das súas aproximacións conducen a ese berro inaguantable que se espeta en todos nós, pois, tal como el mesmo nos di, nun momento experimentou ese ouveo infinito que atravesaba a natureza e foi quen a pararse, deixalo todo e pintalo. El pensaba que do seu putrefacto cadáver brotarían flores, e el estaría nelas, a eternidade. Da súa tenebrosa pintura arrincou o grito que nos explica que tamén somos enfermidade e loucura e imos cara á morte. 
E iso magoa, estremece, pero é que a arte, cando o é, doe non só a quen a crea, senón tamén a quen a admira.

MOI INFORMADOS OU MOI CONFUNDIDOS?

               Lamenta Safranski que non quede hoxe en Alemaña un programa na ZDF coma “Cuarteto filosófico”, aquel que dirixira durante dez anos con Sloterdijk. Eu lamento moito máis que xa non acorde algo similar en ningunha televisión pública española. Dende os tempos de José Luís Balbín (e mira que choveu), non callou experiencia algunha na que o diálogo intelixente acollese os problemas de maior relevancia sobre os que imperase a reflexión e non o titular fácil, a agresividade partidaria ou a desvergonza interesada. Estraña que nin televisións públicas nin privadas fagan un esforzo por compensar o exceso de espectáculo morboso co que parece mellor se nos distrae.
         Nos últimos tempos alcanzou éxito – que xa está aburrindo- o programa de debate-combate  político no que algúns fixeron carreira. Programas nos que os distintos partidos envían aos seus mellores espadas – afiados de lingua, agresivos, túzaros e se ben parecidos mellor- para tourear coas noticias políticas máis frescas. Non negarei a esta aposta de programación unha certa utilidade, nas ganas por aniquilar aos contrarios cóanse denuncias que non estorban, pero a mecánica dos mesmos bebe no modelo simplista dos sálvame con luxo ou sen el. Pouco aportan estas propostas á reflexión pausada e aberta, non dogmática, máis interesada por entender que por vencer.
         Ante as próximas eleccións andan xa os líderes e os medios quentando a posibilidade de distintos debates espectáculo. Entre dous, entre tres, entre catro? Cada líder, xunto cos seus asesores, estudan minuciosamente as vantaxes dunha opción ou outra. Parece lóxico que moito mellor resultaría unha exposición e contraste entre todos aqueles que contan con posibilidades de ter unha importante representación parlamentaria. Que á cidadanía lle interesa ver e escoitar as distintas ofertas quedou demostrado na ben recibida proposta de Évole sentando nun bar a Rivera e Iglesias, os dous emerxentes que mellor aproveitaron os programas de debate político nas televisións. Estes, hábiles coa palabra, non temen contrastar as súas propostas cos outros dous líderes dos partidos asentados. É de esperar que Sánchez tampouco rexeite o reto e veremos que decide a raposa táctica política de Rajoy. Poida que os seus asesores non lle recomenden ir ao bar do Cuco, pero non estaría eu tan seguro de que a opinión pública non castigue a quen non acepte confrontar programas. De aquí a decembro verase por onde van as estratexias.
         Mais deixando de lado o espectáculo televisivo do debate en tempo electoral, a necesidade que me ocupa é a dun programa estable, serio e atractivo – a calidade non esixe aburrimento- no que prime o rigor científico e académico sobre o curto prazo da pelexa política. Un lugar no que os especialistas se sentan con tempo suficiente e contrincantes adecuados intentando aclarar os aspectos máis complexos da realidade. Eses que non se poden despachar con simplezas, altruísmo ou demagoxia. A situación dos refuxiados non se pode liquidar en tres frases bonitas ou a base de boa vontade. Aclarar sobre se subir impostos, cales, como e cando, esixe contrastar datos, experiencias históricas, rachar prexuízos, dubidar sobre dogmas establecidos. Analizar a grande transformación que a rede supuxo ao nos ter a todos comunicados ofrece tantas vertentes, abre tantas posibilidades e agocha tantos perigos, que bo é sentar arredor dunha mesa a persoas entendidas, estudosas e con criterios para escoitalos e dubidar, pensar, aprender. A pesar de tódalas transformacións na comunicación, aínda non creo que debamos dar por morta a reflexión á que nos poden conducir os que máis reflexionan, os que estudan e pensan, porque, fundamentalmente por tanta información horizontal, seguimos precisando das voces que alcanzaron xerarquía polo esforzo e a dedicación ao saber. 
         Neste tempo no que corre a canadas a información alodada, cómpren espazos aos que acudir onde se filtre e purifique a auga limpa do lixo. E para iso segue sendo imprescindible a voz dos filósofos, dos científicos, dos literatos, dos pensadores que expoñan coa maior obxectividade o froito dos seus avances, das súas reflexións, e, como non, das propias dúbidas, porque moito está por saber, por clarificar. Agora, cando todos temos ao alcance da man abundancia de datos, opinións e ofertas, é cando máis cómpre un ámbito de reflexión e clarificación do que está contrastado ou é badoca e interesada manipulación, charlatanería e boba trapallada que nos aloula. Javier Marías contestou non hai moito nunha entrevista que internet organizou por primeira vez a imbecilidade. Non sei se tanto, pero que sen dúbida este desborde de información necesita voces xerárquicas que a canalicen, seguro. Porque do contrario estamos a piques de conformarnos pensando que sabemos algo de todo e case non sabemos de nada, crernos críticos e aleutos cando vivimos completamente enganados e manipulados. A información bruta sen exercicio de asimilación e sen xerarquía intelectual que nos guíe pode converterse nun magma que nos aplana na simpleza da confusión ou o engano.   

         

martes, 20 de octubre de 2015

QUERÉMOSTE DEZAOITO

NORA, a miña segunda neta, quixo nacer antes de que Feijóo anunciase a catarata de regalos preelectorais. Menos mal que hai unha panadería que mantén unha promoción de dar pan gratis durante o primeiro ano ao neno nacido no barrio, polo que a preciosa Nora –paciosa dicía seu pai de pequecho, xa o contara con motivo da primeira neta, Sina, e disimulen– vén cun pan debaixo do brazo como debe vir cada meniño, aínda que sen os cen euros ao mes, que benvidos serían.
A medida, universal, coma se as prestacións non esixisen criterio, merece comentario a parte, pois se necesaria parece dado o grave problema demográfico que padecemos, sen crítica non debería quedar, acórdense de cando, por idénticos motivos, outro tanto nos regalara Zapatero. Pero non é isto o que hoxe me ocupa, senón a misteriosa grandeza da vida.
Será pola vellez, pero nunca tanto pensara na potencia imparable da vida coma agora ao ter nos brazos, ver, ulir e tocar pel tan delicada de ser tan indefenso; ao reparar na atención plena que no principio requiren e o independentes, fortes e autónomos que chegan a ser en só tres anos. A nosa dependencia é superior á de outros animais. Somos na medida en que outros nos desexan, nos coidan, nos queren. Dependemos da entrega e dedicacións dos adultos. Constrúenos a relación. Facémonos mamando da nai, na calor da casa, nas atencións do pai. A tenrura, a palabra, a paciencia e o mimo dos demais son a esencia de que medremos.
As conexións cerebrais multiplícanse na medida en que a contorna se ocupa de alimentar con leite e tenrura a nosa pel, os nosos sentidos. Vendo a cara paciosa de nena de días, tan sen facer, pero con tanto que aprender, enredar, rir, pelexar, sufrir, comprendo o grandioso desta natureza que permite ciclo tan fermoso da nada á nada. Unha viaxe nacida do amor, que arrinca da escuridade, como pensou Mankell nos últimos días, para regresar á escuridade. Pero unha aventura tan fermosa e rica entre partida e chegada que nada neste universo, a pesar da nosa insignificancia, nos parece máis grandioso.
Porque esta meniña agora tan necesitada, tan fráxil que temes rompela cun bico, acabará utilizando as palabras, interpretando a realidade e pensado sobre si mesma. E dirá, como xa dixo Sina: "Te quiero dieciocho, abuelo", e gozará de cheo do sol, do mar, do amor, de saber, de vivir. Nora nace sen os cen euros pero querémola dezaoito.

ÓDIOTE, PERO QUÉREME

         Un modo propio da adolescencia para se facer ver é chamar a atención en ocasións sinaladas: unha viaxe programada, unha reunión familiar, un encontro formal. Eu non vou, a min non me interesa, eu paso, odio estar con vós, soen ser os seus bufidos. Ao andar na busca da súa identidade que lles diga quen son, experimentan e esparruñan dando avisos, paus de cego, alarmas, chamadas de atención: aquí estou eu, non me ignoren, pido o meu lugar, déixenme demostrar que me separo, que me goberno por min mesmo sen que me dean normas, moldes, formalismos vello nos que os maiores se recoñecen, fortalecen ou se expresan. O adolescente descobre ben que acontecementos servirán mellor para resaltar as súas necesidades, por iso rompen tan ben as festas, a harmonía familiar, cabrean e sacan das cabais aos adultos: elixen adrede o momento para meter o dedo no ollo e recordarnos que están aí e non imos poder esquecelos mentres non se fagan adultos.
         Un dos momentos máis favorables para estas manifestacións rompedoras son as festas familiares. Ben sabido é que cando se producen reunións establecidas, nas que se xuntan varias xeracións, flotan non ambiente os rancores do pasado, as ofensas daquel ano, os desprezos agochados, as comparanzas nunca entendidas e as envexas inevitables. En toda xuntanza, por normativizada que estea, tradición que posúa e ilusións que manexe, viaxa un lodo de malestar inevitable, arrastrado polos anos e manchado de pezoña que ningunha asociación, por altruístas ou ben intencionada que sexa, pode evitar. Agarrados a esa hipocrisía que non se pode negar e aos desaxustes que por máis que se vernicen saen á vista, o adolescente séntese con dereito, argumentos e motivos para manifestar o seu descontento, rexeite e  pésima educación. Son estas celebracións a ocasión óptima para cargarse de razón e demostrar o seu descontento e o agresivos que poden ser. Néganlle a palabra á avoa, miran con veleno ao tío que se cre simpático, ignoran á maioría, contestan con xenio á nai, prometen co xesto asasinar ao pai porque lle somete ao brete de saudar amablemente a un amigo e, cando xa queren facerse ver de verdade, desaparecen no medio da festa ou xa non se presentan para que todos pregunten por eles e haxa que inventar razóns para explicar por que  non están nin se lles espera.
         Algo similar está pasando con tres comunidades de esta organización territorial chamada España. Hai tres – dúas máis cá outra- que se empeñan diante de calquera ocasión en demostrar que non están a gusto, que non se conforman con este modelo e que non viven relaxadas mentres non aclaren como queren ser e vivir. E, como consecuencia, non estando elas satisfeitas, xeran grande malestar no resto do territorio, poñamos como nos poñamos. Isto é un feito repetido e negalo suporía un infantilismo peor que as súas rabechas adolescentes. O Pais Vasco, Cataluña e agora tamén Navarra animada a formar parte do grupo de cabeza, e para avisar que  pode ser igual de rebelde ante o temor de que se lle toque a súa peculiaridade fiscal, aproveitan as ocasións de maior convención para demostrar a súa chantaxe adolescente. A festa da patria, nacional ou como se chame, non deixa de ser unha celebración con fendas por onde meter a coitela. Coma calquera familia. Quen queira ir pola vía destrutiva atopa regañas polas que esnaquizar todo encontro ou manifestación de unión. Ningunha nación podería celebrar nada se nos poñemos esixentes. Nin as máis novas. Non digamos as que, coma España, levan séculos construíndose entre batallas, conquistas, fracasos, adiantos, retrocesos e recaídas. Pero utilizar os pasos históricos errados para de maneira masoquista non admitirnos nunca, non aceptar que somos a suma de éxito e erros que pode proxectarse nunha renovacións constante – non destrutiva- é síntoma de agarrarse como adolescentes ás comenencias de vivir con papá e maldicir a papá.
         No proceso de maduración, cando os adolescentes persisten nas súas rabechas, o recomendado é altas dose de diálogo e firmeza. Diálogo para que se recoñezan escoitados, entendidos como individualidades capaces de vivir por si, dispostos a independizarse da tutela do adulto. Porque todo proceso de maduración vai detrás da autonomía. Mais con firmeza. Ha saber ese aprendiz de autónomo que vivir por un mesmo require liberdade e criterio propio, pero tamén vontade de respecto, solidariedade e integración cos outros. Responsabilidade. Sen a firmeza que establece límites, o adolescente corre o risco de ser un verdadeiro ególatra incapaz de entender que os outros non deben estar ao seu servizo, á súa comenencia. Estas tres comunidades adolescentes – as máis ricas, que casualidade- necesitan ser escoitadas, pero ben establecidos os límites. Non vale aceptar as comodidades que proporcionan papá e mamá, gozar de autogoberno, leis, concerto e cupos económicos intocables grazas a unha constitución e unhas leis que se esixen con rigor e logo manifestarse díscolos, mal educados, irresponsables, rebeldes coa lei e destrutivos pola inestabilidade que xeran para conseguir a cada paso máis privilexios prexudicando ao conxunto. Estas comunidades compórtanse coma adolescencia pura: son maior, fago o que me dá a gana, pero protéxeme, asegúrame, deféndeme, mímame. Diálogo si, pero firmeza. Vén sendo un erro continuado rirlle as grazas sen aclararlles sen complexos nin medo onde comeza o abuso.

         

lunes, 12 de octubre de 2015

GOZAR PEGANDO A UN PEDAGOGO

   Levamos tantos anos de inestabilidade educativa que calquera saída parece enxeñosa. Centrados como andamos nestes últimos tempos co problema da territorialidade, pensamos e confrontamos menos do debido o imprescindible acordo ao que se debería chegar no que toca a como programamos a educación para os próximos anos. Sobresaltados pola agresiva crise económica e distraídos polos insolidarios pero eficaces cantos do secesionismo, pospoñemos o que talvez debera ser unha das máis importantes propostas das próximas eleccións xerais: un plan de conciliación para que o  número necesario de partidos remachen unha lei educativa de mínimos, estable, contrastada e á que todos se comprometan a serlle fieis.
         Un dos fracasos máis evidentes neste período democrático iniciado na Constitución do 78 é a incapacidade para lograr unha lei educativa estable e respectada. Os bandazos tan ben debuxados nas sete leis de educación non universitaria promulgadas nos últimos 35 anos demostran ás claras que se tomou a educación coma un bo caladoiro de votos en base á pelexa ideolóxica favorecendo intereses gremiais. De aí os pinchacarneiros da defensa do igualitarismo demagóxico á batalla polas bondades do esforzo que agocha as diferenzas en favor das elites, da bendición da borralla burocrática envolvida nunha xerga tan inútil como pedante á condena de métodos innovadores baixo a fácil crítica de que en materia educativa todo está inventado. Como consecuencia destes bandazos e inestabilidades, os alumnos padecen coma coellos de experimentación, os pais aférranse á súa santa liberdade a educar para esixir (se fai falla con violencia) e os profesores nadan desorientados coma náufragos, intentando salvarse e salvar o que queda da galerna, entre decretos que se encabalgan, programacións de deseño e avaliacións desesperantes. E por isto, tamén, porque non hai un obxectivo definido e claro ao fondo, imos podando o currículo de linguas clásicas e literatura universal, historia e filosofía, para deixalo nun esqueleto de intencionalidade práctica (inglés, informática e tecnoloxía, que é o que dará de comer, din), esquecendo que ensinar é, ademais, formar a persoas con criterio, con capacidade crítica, cidadáns con tendencia ao respecto, á vida democrática, á creatividade e ao gusto, á harmonía e ao equilibrio.
         Para saír desta braña na que seguimos embazados cómpren, entre outras, dúas liñas de acción: unha, a intencionalidade política clara de partidos con peso e facilidade para a negociación e dúas, algo que nunca en serio se tivo en conta, confiar nos profesionais da educación. Todo partido con posibilidade de influír no próximo goberno (parece que ningún terá maioría absoluta, o que é un bo inicio) debería presentar xa as súas liñas básicas sobre as que pensa negociar. E todos, sen exclusión, deberían aclarar en que medida e como pensan asentar os cimentos asesorados por profesionais do ámbito educativo, con independencia da súa opción política. Non vale con xeneralidades manidas, brindes á calidade educativa,  apoio á formación profesional ou  sacralizar as bondades dunha educación que logo queda ao capricho das veleidades de quen manda. Para este propósito, por suposto, non poderían quedar excluídos aqueles partidos que até o de agora foron maioritarios. Pero deberían entrar os emerxentes. O partido revelación e ao que todos os prognósticos auguran un alto crecemento, Ciudadanos, afronta con valentía o reto e di abertamente que é esta unha das súas prioridades. O PP e o PSOE deberían recoller o guante e de maneira construtiva propoñer ao que estarían dispostos. Neste trespés debería cocerse na tixola da cesión e a paciencia unha lei que  garantise como mínimo 20 anos de paz, coas revisións pertinentes, pero sen os vaivéns destas arroutadas partidistas ás que se vén sometendo a educación. Incluso cada partido debería xa adiantar que persoa de talante negociador encomendaría para tal cometido ( o PSOE, por exemplo, conta con Gabilondo coma un interlocutor con traballo previo demostrado e probablemente por todos aceptado). Por suposto que cantos máis apoios conseguisen de tódolos grupos parlamentarios, mellor, pero co compromiso destes tres e todos eles aceptando a imprescindible colaboración dos profesionais (por poñer outro exemplo, José Antonio Marina ten o prestixio e independencia suficientes para encabezar a este grupo de ensinantes, ademais de levar anos clamando polo pacto), o proxecto podería chegar a bo fin.
         Poida que non sexa esta reflexión máis que clamar no deserto. Que á hora da verdade cada partido se refuxie nas grandilocuentes aspiracións en materia educativa, todos moi concienciados da súa importancia, pero cada un no seu propio campanario repetindo os erros do pasado. Non digo que non. Pero de ser así, non nos estrañe que, tal e como escribiu Luís Alberto de Cuenca, o cidadán siga gozando pegando a un pedagogo ou a un psicólogo ou, engado eu,  a un profesor.


O BEN QUE LLE VAI AOS MALVADOS

SALVADA a presunción de inocencia, fundamento deste pésimo mellor sistema de organizarnos que coñecemos, hai personaxes que producen unha enorme tristeza e rabia. Non tanto pola fría planificación dos delitos fiscais, branqueo e comisións ilegais cometidos, así coma da repugnante textura moral que coma pus van deitando na súa conduta, senón porque se intúe que, despois duns días de ser primeira noticia, de ter que fuxir escapando dos xulgados e de recibir o inofensivo insulto dunha ducia de cidadáns irritados, seguirán coas vantaxes das súas contas en Suíza, cos seus bens no estranxeiro de orixe familiar a salvo e cos seus roubos impunes, saltando por riba de trampas, interventores, leis e xuíces. Unha película mil veces vista de reis do mambo, meigos da economía pública e privada, que dominan os túneles máis sinuosos e agochados para escapar con apenas uns riscos leves na pel curtida en mil embustes. Son personaxes reflexo exacto dunha sociedade que disimula canto pode unha guerra de clases de arriba-abaixo, na que os que pertencen ao 1 % selecto, tecen a conveniencia, previa contratación de mercenarios que nos fan crer que se esforzan polas clases medias ou polo ben común, un plan de enriquecemento groseiro e insaciable dos seus intereses.
Son eses tipos que perden a vergonza e o remordemento no exercicio da súa "actividade" coa alegría de saber que contarán con "intelectuais" que aplaudirán as súas bastas xustificacións realistas de superioridade. Os que, fartos de luxos e caprichos, optan por matar leóns en terras exóticas por puro mal leite e petulancia; os que presumen de coñecer o prezo de toda persoa e alardean dos inimigos comprados e humillados; os que gastan cinismo coma tarxetas de crédito das entidades públicas ás que funden; os que elixen aos xuíces que os han xulgar e a continuación confesan con raposa beatitude fe na xustiza; os mesmos que sen rubor nos dan a entender que todos fariamos exactamente igual, que se non actuamos coma eles é porque non tivemos a oportunidade. Poida que si. Pero admitirán que causan moita tristeza e rabia. E non tanto porque, como dixo Víctor Hugo, os malvados vivan coa estraña lixeireza de crer que todo lles sairá ben, senón pola resignación á que nos imos afacendo silenciosamente de que así deberá seguir sendo, porque se non fose así -non lles fose ben aos malvados-, a nós iríanos aínda moito peor.

domingo, 4 de octubre de 2015

TSIPRAS PARTÍNDOSE DE RISA

A un moi amigo meu nunca o daba seducido o estilo de vida dos alemáns. Recoñecía a súa capacidade de orde e traballo, a súa conduta organizada e ben programada, e tamén lle gustaba a cervexa ben fría con salchicha, pero non acababa de aceptalos. Resentimento talvez de emigrado que pelexa durante noites e anos co idioma, co rigor da lei, coa disciplina laboral, con esforzarse para se facer aceptar dentro dun grupo que o consideraba inferior pola súa procedencia, polo seu físico, pola súa carencia de capacitación profesional e pola súa lingua.
Con todo, nunca deixou de me aconsellar que en cuestión de automóbil, nada coma os que fabricaban os alemáns. O peor dos fabricados en terras xermánicas superaba ao mellor de calquera outra industria. Había que estar cegos, sentenciaba, para non distinguir a fiabilidade, seguranza, confort, durabilidade e fortaleza dun coche alemán fronte aos cascarillas da competencia. Admitía coas orellas agachadas que unha cousa consistía en non lles ter moita lei e outra en recoñecer que facendo coches e mantendo a súa palabra eran únicos. O meu amigo xa non vive. Non dou imaxinado como reaccionaría diante da xigantesca trampa da Volkswagen. Un fallo, ademais, non por neglixencia senón por dolo, algo que engadiría máis irritación no seu desgastado ánimo obrigado a admitirlles méritos a contragusto.
Que os custes pola falcatruada da compañía anden arredor dos 40.000 millóns de euros segundo algunhas previsións son perdas de calafrío. Ata o punto de que a empresa pode andar no gume da navalla da súa quebra, iso aínda contando coa solvencia e liquidez que corren polas veas de Alemaña. Algo que co paso dos días non parece tan improbable. Non quixera pensar que vai ser tamén aquí o diñeiro público o que salve unha vez máis as aventuras astronomicamente pagadas dos xenios xestores do libre mercado. Pero o Land de Baixa Saxonia é propietario do 20% do capital e xa ninguén se asusta de que puidese verse obrigado ao rescate con diñeiro público, pois sería malo de entender que non se colaborase no reflote dunha empresa de tal tamaño e significación. Non sería o primeiro caso. A General Motors estivo a piques de ir á quebra e tivo que ser o contribuínte dos EE.UU. quen acudise ao rescate. Volkswagen é un motor tan potente para Alemaña que sería curioso ver a Merkel xustificando a necesidade de rescatar aos tramposos. Algo que partiría de risa a Tsipras e ao meu amigo, que en paz estea.

IR AOS TRIBUNAIS PARA MORRER

       Non parece que debera existir conflito. Os pais de Andrea, que a queren, que levan loitado por ela entregados, solicitan que morra en paz. O Comité de Bioética, aínda que  só ten capacidade asesora e non vinculante, informa favorablemente á petición. A lei non impide que se tome tal medida, o suposto é claramente terminal. Por que, entón, o equipo médico do CHUS se obstina en non retirar os recursos terapéuticos que se están aplicando? Que motiva esta decisión que causa tanto padecemento e complicacións? É o seu afán por levar a cabo unha boa práctica clínica a que pesa, a responsabilidade profesional ou o oculto dogmatismo dun exercicio do poder que non se desexa soltar? Non se trata de causar a morte, senón de deixar morrer, de deixar que a nena se vaia en paz, querida, coidada, protexida, aliviada, tamén polo equipo sanitario que a atende. Por que, entón, esa obstinación dogmática do equipo médico?
Debido á propia experiencia como paciente, nos últimos anos escribín neste e noutros medios sobre as bondades dos profesionais do sistema de saúde deste país. Non me retracto nin unha coma. Poucos son os logros ao longo dos últimos trinta anos que se acheguen á calidade do sistema de saúde co que contamos e dos seus profesionais. É a verdadeira xoia da coroa da democracia. Non penso agora dicir o contrario. Iso non impide que peche os ollos ante restos dunha visión da medicina como sabedoría secreta na mans duns sacerdotes meigos no medio da tribo, os que posúen as palabras máxicas, a sabedoría única, o poder exclusivo sobre a vida e a morte. Unha visión antiga e pseudorrelixiosa, por máis que se recubra dunha pátina científica, que confire un poder especial aos seus oficiantes enchéndoos de privilexios e poderes especiais aos que ninguén se pode opoñer. Só eles dominan ese oculto misterio, só eles posúen a linguaxe adecuada e imposible para o vulgo, só a eles compete decidir como e cando alguén sofre ou non, chegou a término ou aínda cómpre seguir intentándoo, a pesar de que todo poda indicar o contrario. Un apego dogmático ao poder dun grupo social que se eleva por riba do vulgo agochado na súa linguaxe exclusiva, nas súas decisións inapelables, na súa sabedoría incontestable. Restos mínimos, certo, dun modelo caduco, pero que talvez aínda persiste nalgunhas posturas, pois calquera colectivo con poder resístese a democratizarse. 
Sospeito que é nesta borralla pretérita onde se cocen conflitos coma o de Andrea. Se non se argumenta e se expoñen con claridade os motivos polos que se aferran a tal decisión, esta  parecería a explicación de fondo na insistencia do equipo por non ceder. Agarrarse a disquisicións bizantinas sobre o momento exacto no que debe ou non deixar de aplicarse tal terapia parece máis escolástico que científico. Por máis que a responsabilidade recaia sobre o equipo médico, este debe rebaixar o dogmatismo para aceptar con humildade que o paciente ou o seu representante, despois de ser informado obxectivamente, ten dereito a tomar decisións sobre accións e tratamentos, e tamén sobre as intervencións médicas que lle afecten; pode incluso rexeitar un tratamento  se a súa vida se puxese en risco. Dar este salto, pasar dunha posición dominante, distante, imperativa e dogmática, é esencial para escoitar e comprender que tamén o paciente e outras instancias, ademais do propio médico, poden aportar en momentos – ninguén o dubida- de especial delicadeza á hora de decidir. 
Con independencia do caso de Andrea, ademais das leis que deben estar atentas ao coidado, alivio e paz coa que se debe tratar aos desafiuzados, parece evidente que aínda resisten entre a clase médica mínimas infeccións de prácticas máis de meigos da tribo que de expertos profesionais nunha sociedade democrática. Non doutra maneira se pode entender que opten por prácticas que insisten no sufrimento innecesario, tanto do enfermo coma dos familiares, en contra  da lei, dos asesores e da peticións dos propios pais. Iso, ata o punto de, en circunstancias tan dolorosas, conducir o conflito aos tribunais, o último lugar ao que calquera querería acudir cando a súa filla está ás portas de abandonar esta vida. Para ben morrer o que un necesita é compañía, sentirse mirado, acompañado, que alguén á túa beira te vexa de verdade. Esta vida hai que deixala nalgún momento. Labor do médico non só é que o paciente non morra, senón tamén que morra ben. Causar un conflito que pode rematar nos tribunais  pola diferencia duns días sobre se o paciente está ou non en fase terminal, parece unha obstinación máis propia duns meigos da tribo que dun equipo de sanitarios formados nos principios da ciencia e da democracia. Para ben morrer non debería facer falla ir aos tribunais.